Gebiedsstudie Spuistraat - Vlamingstraat Den Haag

Binnensteden veranderen in rap tempo. De functiemix van winkelen, wonen en werken is voortdurend in beweging. Dit heeft invloed op de waarde van de binnenstad. Waar straten voornamelijk bestaan uit monumenten en historisch erfgoed is het belangrijk dat culturele waarden worden beschermd en er ruimte blijft bestaan voor ondernemerschap en versterking van de vastgoedwaarde. In dit soort straten is het geheel belangrijker dan de som der delen.

VOCUS droeg op allerlei plaatsen bij aan de verbetering van de Haagse binnenstad. In opdracht van Bureau Binnenstad en de gemeente Den Haag werkte VOCUS aan de Schoolstraat, Noordeinde-Hoogstraat en Spuistraat-Vlamingstraat. De tijdlijn hiernaast laat 5 fases zien voor de Spuistraat-Vlamingstraat in Den Haag:

1. Analyseren en Onderzoeken (resultaat: plan van aanpak kwaliteitsverbetering Spuistraat)
2. Borgen en Organiseren (resultaat: spuistraatakkoord en oprichting BIZ)
3. Vastleggen en Benoemen (resultaat: beeldkwaliteitsplan)
4. Testen en Voorbeeld stellen (resultaat: 7 pilotprojecten)
5. Stimuleren en Implementeren (resultaat: subsidieregeling)

Kwaliteitsverbetering Spuistraat 
Het onderzoek kwaliteitsverbetering Spuistraat ontstond vanuit de groeiende winkelleegstand en achteruitgang in de Spuistraat. Het oostelijk deel van de Spuistraat (Vanaf de Haagse Passage) dreigde gedeeltelijk af te sterven. De uitstraling veranderde in korte tijd met nieuwe telefoonwinkels, shoarmazaken en schreeuwerige straatreclame. Bovendien bleken slechts 5 opgangen naar bovenwoningen te bestaan. Met andere woorden: de leefbaarheid was in het geding. De gemeente Den Haag en de kerngroep winkeleigenaren gaven VOCUS de opdracht om te zoeken naar verbeterpunten en te komen tot een plan van aanpak. VOCUS
ontwikkelde een toolbox met 10 tools om het gebied te verbeteren.

Eigenaren-BIZ
BIZ staat voor Bedrijven Investerings Zone en is een afgebakend gebied waarbinnen ondernemers en/of eigenaren samen investeren in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving. Dit is bijvoorbeeld een winkelgebied of een bedrijventerrein. Alle ondernemers en/of eigenaren in de BIZ betalen daaraan mee.

In het centrum van Den Haag bestond reeds een ondernemers-BIZ: Vereniging BIZ City Center Den Haag. Naast deze winkeliers-BIZ werd een eigenaren-BIZ opgericht om ook het belang van de pandeigenaren en verhuurders te dienen.

Spuistraatakkoord
Het onderzoek met toolbox had een concreet resultaat: het leidde in 2020 tot het Spuistraat-akkoord tussen drie partijen: de gemeente Den Haag, de net opgerichte eigenaren-BIZ en de Haagse ondernemers-BIZ. Het Spuistraatakkoord was gericht op een gedeelde toekomstvisie met daaraan gekoppeld een overzicht van uit te voeren activiteiten ter versterking van de straat.

Beeldkwaliteitsplan
Daarna was er behoefte aan een ‘beeldkwaliteitsplan’ (BKP) voor verbetering van gevels en panden. De gemeente had vooral behoefte aan een toetsingskader voor pandeigenaren die met nieuwe initiatieven zouden komen. Er ontstond een uniek product: het pandenboek. Hierin wordt per pand de huidige toestand geanalyseerd en adviezen gegeven hoe een renovatie/restauratie aan te pakken.

Het beeldkwaliteitspan Spuistraat-Vlamingstraat kreeg dus niet alleen kaders voor de straat als geheel, maar ook specifieke kaders en uitgangspunten per pand. Een geheel nieuwe aanpak voor een historische binnenstad.

Met het beeldkwaliteitsplan en pandenboek in de hand hebben gemeente, pandeigenaren en huurders nu een handvat om: a. de beeldkwaliteit van de straat terug te brengen, b. de onder- en bovenbouw van panden te verbinden en c. samenhang te bereiken in de monumentale straat.

Pilotprojecten
Om pandeigenaren aan boord te krijgen, heeft de gemeente een eerste subsidieregeling met pilotprojecten in het leven geroepen. Daarin heeft VOCUS in aanvang drie pilotprojecten als voorbeeld uitgewerkt. Vervolgens konden eigenaren gebruik maken van een subsidie voor de voorbereidingskosten van een vergunning.
Daarvoor werd de volgende onderverdeling gemaakt:

Versie Small:
Pandeigenaren maken een plan voor kwaliteitsverbetering van de gevel, zonder achterliggende functiewijziging;

Versie Medium:
Pandeigenaren maken een plan voor kwaliteitsverbetering van de gevel, met een QuickScan voor de achterliggende functiewijziging;

Versie Large:
Pandeigenaren van een monumentaal pand maken een plan voor kwaliteitsverbetering van de gevel, met QuickScan voor de achterliggende functiewijziging;

Ter aanvulling heeft VOCUS nog een aantal pilotprojecten uitgewerkt om zichtbaar te maken hoe de panden verbeterd kunnen worden en vooral ook zichtbaar te maken op welke wijze ‘wonen boven winkels’ gerealiseerd kan worden.

De pilotprojecten zijn vervolgens gebruikt voor het opstellen van een tweede subsidieregeling ‘gevelaanpak Spuistraat - Vlamingstraat’, waarin pandeigenaren een deelsubsidie konden krijgen voor de uitvoeringskosten van de gevelaanpak.

Subsidieregeling
Pandeigenaren werden vervolgens gestimuleerd om de kwaliteit in de straten terug te brengen door hun gevels aan te pakken conform het beeldkwaliteitsplan. Om dit proces kracht bij te zetten riep de gemeente een stimuleringsregeling in het leven, waarbij pandeigenaren gebruik konden maken van een subsidie voor de verbouwing van hun pand.

De maatregelen die voor subsidie in aanmerking kwamen waren: